عربی2(معلوم-مجهول)
فعل از نظر معلوم و مجهول بودن
فعل از نظر معلوم و مجهول بودن:
فعل متعدی از نظر فاعل آن، دو نوع است: معلوم و مجهول
الف) فعل معلوم: فعلی است که به فاعل نسبت داده شود (فاعل آن مشخص باشد) مانند: کتبَ التلمیذُ الدرسَ.
ب) فعل مجهول: فعلی است که به مفعول نسبت داده شود (فاعل آن معلوم نباشد) مانند: کُتِبَ الدرسُ.
طرز مجهول ساختن فعل معلوم
الف) در ماضی: حرف ما قبل آخر را مکسور کرده و حروف متحرک پیش از آن را مضموم می نماییم. کَتَبَ ¬ کُتِبَ / اِسْتَخْرَجَ ¬ اُسْتُخْرِجَ
ب) در مضارع: حرف ما قبل آخر را مفتوح کرده و فقط حرف مضارعه را (حرف اول) مضموم می نماییم. یَکْتُبُ: یُکْتَبُ / یَسْتَخْرِجُ ¬ یُسْتَخْرَجُ
ج) در امر (غائب): لِیَنْصُرْ ¬ لِیُنْصَرْ.
نکات:
* در فعل مجهول، امر به صیغه (حاضر) وجود ندارد بلکه چهارده صیغه آن امر غائب است.
* برای ساختن مجهول از فعل اجوف و ناقص، آنها را به اصل باز می گردانیم و پس از مجهول نمودن، تغییرات اعلال را انجام می دهیم. مانند: قالَ ¬ قَوَلَ: قُوِلَ (مجهول) ¬ قِوْلَ ¬ قِیلَ.
* در ماضی مجهول، بابهای مفاعله و تفاعل، حرف (الف) بخاطر ضمه ماقبل تبدیل به (واو) می شود. مانند: ضارَبَ ¬ ضورِبَ / تضارَبَ ¬ تُضورِبَ.
طرز مجهول کردن جمله معلوم
برای مجهول کردن جمله معلوم طبق روش زیر عمل می کنیم:
1- فاعل را از جمله معلوم حذف می کنیم.
2- مفعول را به جای فاعل قرار می دهیم و اعراب فاعل را (رفع) به آن می دهیم. (در این صورت آنرا نائب فاعل می نامیم).
3- فعل را مجهول می کنیم. (با توجه به زمان آن و دستوری که قبلا گفته شد).
مثال: أخرَجَ التلمیذُ الکتابَ من الحقیبة ¬ أُخرِجَ الکتابُ من الحقیبةِ.
یَسْتَنْکِرُ المؤمنُ الکِذْبَ ¬ یُسْتَنْکَرُ الکِذْبُ.
